Jaki dubelt jest każdy widzi

Dubelt Gallinago media jest średniej wielkości wędrownym ptakiem siewkowym z rodziny bekasowatych. Swym wyglądem bardzo przypomina bliskiego krewniaka – kszyka, jest od niego jednak nieco większy, ma krótszy dziób i więcej bieli na ogonie. Ważniejszy niż podobieństwa i różnice w wyglądzie obu gatunków pozostaje jednak fakt, że dubelt jest od kszyka zdecydowanie rzadszy.

Wędrówka

Wiosną wędrowne dubelty można spotkać w Polsce już pod koniec marca, jednak szczyt przelotu przypada na drugą i trzecią dekadę kwietnia. Jesienną wędrówkę ptaki rozpoczynają już w sierpniu. W stosunku do migracji wiosennej, jesienna jest bardziej rozciągnięta w czasie i w Polsce przypada głównie na okres od sierpnia do października. Nie łatwo jednak w tym czasie spotkać dubelty poza miejscami lęgowymi. Spowodowane jest to wyjątkową strategią wędrówkową: dubelty startując z miejsc lęgowych potrafią bez żadnych przystanków lecieć prosto na zimowiska. Uczyniło to dubelta rekordzistą świata pod względem dystansu nieprzerwanej wędrówki. Zupełnie niedawno, bo w 2011 roku, Skandynawowie odkryli, że potrafią one z miejsca lęgowego lecieć bez żadnych przystanków aż do równikowej Afryki. Pierwszy z bohaterów głośnego artykułu w ciągu 84 godzin pokonał dystans 6800 km, a kolejny poruszał się ze średnią prędkością ok. 96 km/h! Co ciekawe podczas wiosennej migracji strategia ta była zupełnie odmienna i ptaki wykonywały kilka przystanków zanim dotarły na lęgowiska.

Rysunek 1.  Jesienna (a) i wiosenna (b) migracja trzech osobników dubelta.  Źródło: Raymond H. G. Klaassen et al.  Great flights by great snipes: long and fast non-stop migration over benign habitats. Biol. Lett. 2011

Środowisko życia

Dubelt należy do grupy tzw. gatunków wodno-błotnych. Miejsca, w których występuje, to różnego rodzaju obszary bagienne o dość specyficznych cechach siedliskowych.
W Polsce są to najczęściej rozległe torfowiska niskie i łąki zalewowe w dolinach rzek o mniej lub bardziej naturalnym charakterze. Niestety wraz z silnym rozwojem rolnictwa, obszary te stały się coraz rzadszym elementem naszego krajobrazu. Dziś dubelty występują tylko tam, gdzie nie dotarł człowiek, bądź jego tradycyjna kultura rolna pozostaje w harmonii z otaczającą go przyrodą. W Dolinie Górnej Narwi siedliska dubelta stanowią głównie ekstensywnie użytkowane łąki i pastwiska w zalewowej strefie doliny.

Pokarm

Aby odpowiedzieć na pytanie czym żywi się dubelt warto przyjrzeć się jego długiemu dziobowi. U ptaków to właśnie budowa dzioba świadczy zazwyczaj o rodzaju pokarmu jakim się odżywiają. Po co więc dubeltowi taki długi dziób? Otóż sposób w jaki żeruje polega głównie na sondowaniu dziobem w miękkiej glebie lub błocie. Tam na odpowiedniej głębokości znajduje on swoje pożywienie, które stanowią rożnego rodzaju bezkręgowce. Ze względu na duże zapotrzebowanie energetyczne (związane z „rozrzutnym” systemem rozrodczym), dubelt występuje w miejscach szczególnie zasobnych w pokarm. Z niektórych badań wynika, że nawet 90% jego diety stanowią dżdżownice, co pozwala na zaklasyfikowanie go do grona specjalistów pokarmowych.

Niezwykłe zachowania godowe

Tym, co wyróżnia dubelta spośród innych ptaków siewkowych, jest zupełnie odmienne zachowanie godowe. Podobnie jak u cietrzewia, samce dubeltów gromadzą się na niewielkich arenach (tokowiskach), na których demonstrują swoje walory przed samicami. W końcowej fazie toków - prężąc się, rozkładają skrzydła i prezentują swój biały ogon. Wydają przy tym charakterystyczny głos przypominający wydobywające się z nadepniętego torfowiska bąbelki powietrza z towarzyszącymi im subtelnymi świstami . W zależności od warunków przestrzennych i akustycznych odzywające się ptaki można usłyszeć z odległości 80-500 metrów.

Tokowiska zlokalizowane są często na suchszych wyniesieniach o niższej roślinności zielnej, na których gromadzi się przeważnie kilka do kilkunastu osobników. Rytuał ten rozpoczyna się o zmierzchu i z przerwami trwa aż do świtu. Najwytrwalsze samce potrafią tokować bez wytchnienia całą noc, tracąc przy tym nawet do 7% masy swojego ciała! Mogą sobie jednak pozwolić sobie na taką „rozrzutność energetyczną”, gdyż odbycie toków oraz akty kopulacji są jedynym udziałem samców w przedłużeniu gatunku. Nie uczestniczą one bowiem w żadnym z etapów opieki nad potomstwem, a jedynym ich wkładem w rodzicielstwo są przekazane geny. Poza tokowiskami dubelty prowadzą bardzo skryty i raczej samotny tryb życia, chociaż czasem poza sezonem lęgowym można spotkać  niewielkie grupki żerujących wspólnie osobników.

Lęg

Dobrze zamaskowane gniazdo dubelta zlokalizowane jest najczęściej w kępie turzycy lub gęstej roślinności zielnej.  Jak większość ptaków siewkowych samica składa przeważnie 4 jaja odbywając jeden lęg w roku. Po 22-24 dniach wykluwają się niemal od razu samodzielne pisklęta (zagniazdowniki), które wodzone przez matkę uczą się żerowania i unikania drapieżników. Młode uzyskują lotność po 21-28 dniach od wyklucia.