Kraska

Projekt realizowany w roku 2009 przy wsparciu Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Białymstoku oraz składek z darowizn na OPP.

W związku z wymieraniem kraski w całej Europie znalazła się ona na Czerwonych Listach Zwierząt Ginących i Zagrożonych otrzymując status "gatunek skrajnie zagrożony" lub wręcz "gatunek wymarły". Znajduje się również na listach Konwencji Berneńskiej i Bońskiej, zaś Dyrektywa Ptasia Unii Europejskiej uwzględnia kraskę jako gatunek szczególnej troski. Także w Polsce kraska podlega ochronie prawnej, w ramach której jest objęta ochroną strefową. Jednak pomimo dużej wiedzy na jej temat oraz ochrony prawnej, kraska nadal znika z polskiego krajobrazu.

ZAGROŻENIA
Jako główne przyczyny spadku liczebności kraski w Polsce wymienia się:
- brak odpowiednich miejsc lęgowych - dziuplastych drzew;
- zmiany krajobrazu pastwisk i łąk - przechodzenie z ekstensywnego sposobu użytkowania na intensywne poprzez tworzenie wielkoobszarowych gospodarstw rolnych;
- zalesienia terenów otwartych;
- drapieżnictwo;
- kłusownictwo (w trakcie przelotów);
- chemizację rolnictwa;
- izolację i degenerację genetyczną populacji;
- zmiany środowiskowe na zimowiskach i na trasach wędrówek;
- bytowanie polskiej populacji kraski na skraju jej obecnego zasięgu.

CELE PROJEKTU I SPOSOBY ICH REALIZACJI

Nadrzędnym celem projektu jest zahamowanie spadku liczebności kraski na terenie województwa podlaskiego, czyli utrzymanie jej co najmniej na obecnym poziomie 4 - 9 par lęgowych. Zabezpieczenie aktualnego stanu populacji będzie pierwszym krokiem w kierunku jej odbudowy i da podstawy do dalszych działań ochronnych.

ZAŁOŻENIA TE REALIZOWANE BĘDĄ POPRZEZ:

Zad. 1. Rozwieszenie budek lęgowych.
Za jedno z najważniejszych zagrożeń dla gatunku uważa się niedostatek odpowiednich miejsc lęgowych. Wpływ tego czynnika można skutecznie zminimalizować rozwieszając budki lęgowe w odpowiednich biotopach, w okolicach gdzie ptak ten gniazduje lub jeszcze do niedawna gniazdował. Metoda ta przynosi już wymierne efekty w południowo-wschodniej Polsce, gdzie budki zaczęto wywieszać w 2005 r. Od tego czasu liczba par gniazdujących w budkach wzrosła z 2 do 7 w 2008 r.
Rozwieszanie budek lęgowych przyczynia się również do ograniczenia strat w lęgach powodowanych przez drapieżniki poprzez stosowanie w budkach specjalnych zabezpieczeń. Dla tak małej populacji jak północnopodlaska dotkliwa jest strata nawet pojedynczego ptaka. Niestety, w 2009 roku na jednym ze stanowisk gniazdo zostało splądrowane, najprawdopodobniej przez kunę. Zjedzone zostały pisklęta i jeden z dorosłych ptaków, którego świeże szczątki odnaleziono w pobliżu dziupli. Drugi z rodziców przeżył i był obserwowany w pobliżu stanowiska. Wysoko umieszczony otwór wlotowy o średnicy dopasowanej do wielkości ptaka oraz przedłużony otwór wlotowy utrudniają drapieżnikowi sięgnięcie do dna budki.
Pierwszy element przedsięwzięcia stanowi zakup i montaż budek lęgowych w miejscach, które wytypowane zostały w trakcie monitoringu gatunku w 2008 r. W celu zapewnienia bezpieczeństwa montującym budki niezbędny jest zakup sprzętu do wchodzenia na drzewa (drzewołazów, liny, uprzęży, karabinków i ósemki). Sprzęt ten wykorzystywany będzie również w obecnym i kolejnych sezonach m. in. do konserwacji budek oraz czyszczenia budek i dziupli z nagromadzonego w trakcie lęgów materiału.

Zad. 2. Inwentaryzacja kraski
Gatunek o tak małej liczebności wymaga stałego monitoringu. Od jego wyników zależy bowiem sens podejmowanych działań ochronnych oraz ich zakres. Stąd też w 2009 roku zamierzamy ponownie skontrolować wszystkie znane historyczne i istniejące miejsca gniazdowania krasek. Skontrolowane zostaną również te miejsca w których członkowie PTOP już zainstalowali i wiosną jeszcze zainstalują budki lęgowe. W tym przypadku niezbędne jest sprawdzenie czy podjęte do tej pory działania przyniosą efekt w zbliżającym się sezonie lęgowym.
Ze względu na ograniczone fundusze oraz bardzo duże zainteresowanie członków i sympatyków PTOP kraską zaplanowaliśmy, że tegoroczny monitoring będą prowadzić wolontariusze. W najbliższym Biuletynie Informacyjnym PTOP, na naszej stronie internetowej oraz na forach przyrodniczych ogłosimy nabór wolontariuszy. Do każdego kontrolowanego stanowiska przypisany będzie konkretny wolontariusz. Konieczne będzie wykonanie co najmniej 3 kontroli terenowych.

Zad. 3. Poszukiwana kraska!!!
Napotykani przy okazji ubiegłorocznego monitoringu ludzie byli zainteresowani problemem ochrony kraski. Chętnie pokazywali gdzie i kiedy ptaki były lęgowe. Poinformowali również o kilku nowych miejscach, w których kraski gniazdowały w poprzednim roku. Na tej podstawie sądzić można, że będą chętnie współpracować i propagować ideę ochrony kraski, i szerzej, czynnej ochrony przyrody. Wolontariusze przeprowadzą wywiady z okolicznymi mieszkańcami, z dawnych miejsc lęgowych oraz uświadomią jak ważna jest ochrona tego ginącego gatunku. Wręczą napotkanym ludziom materiały informacyjne dotyczące kraski.
Ze względu na ograniczony czas wolontariusze będą kontrolować tylko konkretne lokalizacje. Może jednak zdarzyć się, że kraski przeniosą się w okolice sąsiednich wsi i bardzo łatwo będzie przegapić takie stanowisko. Dlatego też w kilku okolicznych wioskach sąsiadujących z każdym archiwalnym stanowiskiem przez wolontariuszy zostaną rozwieszone plakaty informujące o prowadzonej "Akcji Kraska" i zachęcające do współpracy z PTOP w wyszukiwaniu nieznanych stanowisk kraski. W celu zachęcenia mieszkańców tych wsi do współpracy autorzy nowych obserwacji, po ich weryfikacji przez przedstawiciela PTOP, otrzymają nagrody rzeczowe.
Wolontariusze, pracownicy oraz członkowie PTOP będą wyłączeni z możliwości otrzymania nagrody.

Zad. 4. Czyszczenie budek i dziupli
Dziuple, w których gnieździ się kraska mogą po kilku latach wyprowadzania w nich lęgów nie nadawać się do powtórnego zasiedlenia. Mimo, że kraska nie mości dziupli (budki) wewnątrz gromadzi się materiał (resztki pokarmu, odchody), który może stwardnieć pod wpływem wilgoci. Ptaki nie potrafią go usunąć po przylocie. Ponadto budki i dziuple mogą być zajmowane przez szpaki, które gromadzą duże ilości materiału na gniazdo. Po sezonie lęgowym planuje się zatem czyszczenie budek i dziupli, w których stwierdzono lęgi.