Z początkiem września ruszył projekt czynnej ochrony dubelta w Dolinie Górnej Narwi realizowany przez PTOP w partnerstwie z fundacją Natura International Polska. Przedsięwzięcie współfinansowane jest przez Unię Europejską w ramach Instrumentu Finansowego dla Środowiska Life+ oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Całkowity koszt projektu to ok. 2,1 mln euro, a czas realizacji – 4 lata.

Dubelt to gatunek średniego ptaka wędrownego z rodziny bekasowatych, zamieszkujący Europę Środkową i Wschodnią od Półwyspu Skandynawskiego i Polski aż po rzekę Jenisej. Ze względu na maskujące ubarwienie bardzo trudno go zauważyć gdy żeruje lub odpoczywa. Zamieszkuje trudnodostępne tereny – rozległe obszary podmokłych łąk i bagien. Jest gatunkiem tokującym w nocny, trudnym w obserwacji i badaniu, a do tego bardzo nielicznym (w Dolinie Górnej Narwi w 2007 r. naliczono ok. 90 samców). Dlatego, choć niezwykle ciekawy, dla większości pozostaje kompletnie nieznany.

Najbardziej widowiskowe są toki dubeltów. Samce gromadzą się wieczorem w niewielkich grupkach. Popisując się przed samicami wypinają pierś i naprężają nogi. Wydają przy tym specyficzne dźwięki. W ostatniej fazie tokowania ptak wyrzuca do góry skrzydła, następnie przysiada i rozpościera ogon. W tym czasie samice obserwują tokowisko i wybierają najatrakcyjniejszego partnera. Ptaki są niezwykle przywiązane do miejsca toków. Niektóre tokowiska są systematycznie odwiedzane przez 20, a nawet 60 lat.

Dubelty potrzebują rozległych, podmokłych i otwartych terenów, o które coraz trudniej w naszym krajobrazie. Jeszcze do niedawna miejscowi rolnicy prowadzili w dolinie Narwi ekstensywną gospodarkę łąkowo-pastwiskową, która sprzyjała ptakom wodno-błotnym. Wraz z ograniczeniem użytkowania kośnego i prawie całkowitym zanikiem wypasu bydła pojawił się problem zarastania łąk trzciną i krzewami. Jednym z celów projektu jest zatem odtworzenie 230 ha otwartych powierzchni łąk. W związku z tym planujemy wykupić 160 ha – aktualnych lub potencjalnych siedlisk dubelta. Kolejne 70 ha przeznaczonych do odtwarzania jest własnością PTOP. Łąki przywrócone zostaną do użytkowania poprzez usunięcie krzewów i wstępne koszenie. Szczególnie ważne będzie wyeliminowanie trzciny. Odtworzone powierzchnie będą dalej użytkowane w ramach programów rolno-środowiskowych. Dzięki remontom i budowie brodów oraz dróg dojazdowych ułatwiony zostanie dojazd sprzętem rolniczym do łąk i umożliwiony wywóz biomasy.

Obok zarastania doliny, jedną z głównych przyczyn zmniejszania się populacji ptaków siewkowych jest obniżanie się poziomu wód gruntowych. Poprzez budowę zastawek, możliwa będzie poprawa warunków wilgotnościowych na wykupionych gruntach.

Kolejnym elementem projektu jest ograniczenie presji turystów na jedno z tokowisk, którego lokalizacja jest szerzej znana i przyciąga licznych obserwatorów. Budowa platformy widokowej pozwoli skanalizować ruch turystyczny i ograniczyć niekontrolowaną penetrację tokowiska i jego otoczenia, a jednocześnie podziwiać tokujące dubelty nie niepokojąc ich.

Do ochrony gatunku na skalę całej Polski przyczyni się Krajowy Program Ochrony Dubelta. Dokument zostanie wypracowany w oparciu o dane dotyczące całej polskiej populacji oraz wyniki badań nad dubeltem, które będą prowadzone w ramach projektu. Skuteczniejszej ochronie dubelta oraz innych ptaków związanych z ekstensywnie użytkowanymi łąkami ma posłużyć też działalność promocyjna i edukacyjna skierowana głównie do lokalnych społeczności.

Ochrona dubelta to nie tylko ochrona gatunku ciekawego dla przyrodników i naukowców, to walka o powrót innych gatunków ptaków charakterystycznych dla doliny Narwi – rycyków, krwawodziobów, czajek, które świadczyły o niezwykłym przyrodniczym bogactwie tego miejsca. Póki co, w krok za tradycyjnym rolnictwem, wycofują się z zarastającej trzciną doliny.